„Trzy razy pod prąd. Karski, Lemkin i Ringelblum: historia a prawa człowieka”– międzynarodowy panel dyskusyjny z okazji 70. rocznicy wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim w 2013 r.
Nigdy więcej, Never again… – czy to hasło powtarzane w dziesiątkach języków na lekcjach historii w kontekście Holocaustu i II Wojny Światowej może stać się inspiracją do działania na rzecz praw człowieka ‘tu i teraz’? Naszym zdaniem odpowiedź jest i powinna być twierdząca, zwłaszcza ze względu na dokonania zwykłych-niezwykłych ludzi, którzy w najtragiczniejszym momentach historii szli pod prąd, często powodując przełamanie strachu i bierności innych. Wielu z nich to ‘bezimienni’ bohaterowie, którzy z różnych względów nie zostali ujęci w narracji historycznej. Jeszcze inni to ludzie, których dokonania były tak niezwykłe, że nieustannie prowokują do szukania odpowiedzi na szereg pytań. Dlaczego niektórzy ludzie dokonują tak heroicznych czynów? I jakie czynniki ich do tego inspirują i motywują. Które z nich mają zaś decydujące znaczenie? Analiza życiorysów takich postaci jak Irena Sendler, Jan Karski, Rafał Lemkin, Emmanuel Ringelblum jest jednym z ciekawszych pomostów pomiędzy historią a prawami człowieka. To, co przesądza o skuteczności tej metody, to próba i wysiłek dostrzegania w tych legendarnych postaciach historycznych prawdziwych ludzi z krwi i kości, z całym bagażem emocji w niezwykle trudnych czasach. Dzięki temu ich wybory i postawy, nie będą aż tak onieśmielać i mogą stać się prawdziwą inspiracją do realnego działania.
Każdy z tych czterech znanych świadków Holocaustu, którzy byli przedmiotem dyskusji, działał w innej sferze. Emanuel Ringelblum – twórca m.in.: podziemnego archiwum Getta w Warszawie – gromadził materiały opisujące różnorodny obraz Żydów podczas wojny. Jan Karski, wstrząśnięty tragicznymi warunkami życia Żydów w Getcie w Warszawie oraz obozie przejściowym w Izbicy, zebrał dowody i wraz z osobistym świadectwem przedstawił na Zachodzie funkcjonowanie ludobójczej machiny. Natomiast Rafał Lemkin przekuł fakty na koncepcje prawne. Przez wiele lat walczył na rzecz uznania zbrodni ‘ludobójstwa’ jako odrębnej kategorii prawa międzynarodowego.
Każdy z nich działał z pełnym poświęceniem. I choć każdy z nich w tamtym czasie dysponował i przekazywał unikalne informacje o mechanizmach i skali ludobójstwa, z tej wiedzy na Zachodzie niespecjalnie chciano zrobić użytek. Podobnie było wiele lat później – w przypadku Rwandy czy Srebrenicy. Dlatego pytanie o to, co należy zrobić, by zapobiegać ludobójstwom jest wciąż aktualne.
W panelu wzięli udział:
dr Judith Goldstein, założycielka i dyrektorka Humanity in Action – międzynarodowej organizacji zajmującej się edukacją na rzecz praw człowieka i aktywizmu,
dr Samuel Kassow, amerykański historyk zajmujący się historią Żydów aszkenazyjskich, Trinity College USA,
amb. Maciej Kozłowski, dyplomata, historyk, były ambasador RP w Tel Awiwie,
prof. Roman Kuźniar, doradca Prezydenta RP ds. międzynarodowych,
Dyskusję poprowadził dziennikarz i publicysta Jacek Żakowski.
Dowiedz się więcej o tym: jak łączyć edukację historyczną z prawami człowieka.