Moduł 1. Mowa nienawiści: co to jest?
Materiały obowiązkowe
Jak może już wiesz, nie ma jednej powszechnie uznanej i powszechnie obowiązującej definicji mowy nienawiści. Różne dyscypliny i różne kraje mają do tego zjawiska różne podejścia. Dlatego w tym module chcielibyśmy, po pierwsze, byś mogła/mógł poznać lepiej to pojęcie, przeanalizować kilka wybranych definicji, dostrzec różnice między nimi i krytycznie do nich podejść. Krytyczne podejście oznacza dla nas m.in. to, że na podstawie przedstawionych definicji chcielibyśmy, abyś się zastanowił/a, jakie są konsekwencje przyjęcia jednej definicji. Na przykład, wyłączenie jakiejś grupy z definicji może w praktyce spowodować brak ochrony w realnym świecie, jeżeli definicja nie zawiera dodatkowo klauzuli rozszerzającej. Po drugie chcielibyśmy, byś na podstawie przedstawionych materiałów był/a w stanie wyrobić sobie własne rozumienie terminu/zjawiska mowy nienawiści, aby na tej podstawie umieć rozróżnić mowę nienawiści od obelgi.
Cele modułu 1:
- zapoznanie się i porównanie oraz krytyczna analiza kilku wybranych definicji mowy nienawiści,
- zastanowienie się nad własnym rozumieniem terminu „mowa nienawiści” na podstawie poznanych definicji w odniesieniu do konkretnych przykładów.
DOSTĘPNE DEFINICJE
l. Komitet Ministrów Rady Europy
Rekomendacja 97 (20) Komitetu Ministrów Rady Europy nt. mowy nienawiści: „mowę nienawiści należy rozumieć jako obejmujące wszelkie formy wypowiedzi, które podżegają, szerzą, promują lub usprawiedliwiają nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm oraz inne formy nienawiści opartej na nietolerancji, w tym nietolerancję wyrażoną przez agresywny nacjonalizm, etnocentryzm, dyskryminację oraz wrogość wobec mniejszości, imigrantów i osób o pochodzeniu imigranckim”.
2. Polskie prawo
W polskim prawie znajdują się zapisy dotyczące przestępstwa znieważania i pomawiana, które mogą być ścigane za podstawie art. 190, art. 196. art. 212, art. 216, art. 256 i art. 257 Kodeksu karnego lecz brak wprost sformułowanej definicji mowy nienawiści.
(źródło: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19970880553)
Art. 190a.
§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § l lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § l lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Art. 196.
Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Art. 212.
§ l. Kto pomawia mną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § l za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § l lub 2 sąd może orzec na-wiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § l lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.
Art. 216.
§ l. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.
§ 4. W razie skazania za przestępstwo określone w§ 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§ 5. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.
Art. 256.
§ l. Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, nabywa, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub przesyła druk, nagranie lub inny przedmiot, zawierające treść określoną w § 1 albo będące nośnikiem symboliki faszystowskiej, komunistycznej lub innej totalitarnej.
§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego określonego w § 2, jeżeli dopuścił się tego czynu w ramach działalności artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej lub naukowej.
§ 4. W razie skazania za przestępstwo określone w § 2 sąd orzeka przepadek przedmiotów, o których mowa w § 2, chociażby nie stanowiły własności sprawcy.
Art. 257.
Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przy należności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3. Ogólnodostępne interpretacje pojęcia „mowa nienawiści”
Mowę nienawiści (ang. hate speech) dostępne materiały definiują jako:
- jeden z przejawów bardziej złożonych zjawisk, takich jak nietolerancja, dyskryminacja, rasizm czy ksenofobia;
- jedno z przestępstw z nienawiści (ang. hate crimes) lub wstęp do nich, ich zapowiedź;
- nawoływanie do nienawiści, groźby czy obelgi o motywacji rasistowskiej czy ksenofobicznej, język nienawiści, dyskurs dyskryminacyjny; czasem mowę nienawiści sytuuje się bliżej stereotypów i uprzedzeń, a czasem bliżej działań, w których wyraźny jest akt nawoływania do nienawiści, istotne są intencje sprawcy.
(źródło: http://www.mowanienawisci.info/post/570/)