Moduł 7. Hejt w sieci: jak go skutecznie zwalczać? Co ja mogę zrobić?

Prawo do wolności słowa i wypowiedzi należy do fundamentów demokracji. W każdym niedemokratycznym systemie jest ono z reguły ograniczane w pierwszej kolejności. Na pierwszy ogień zwykle idzie Internet. Dyskusje wokół ACTA, a także ostry oddolny sprzeciw zwłaszcza młodych ludzi przeciw ingerencji w wolność słowa w sieci pokazały, jak wielką wagę przywiązuje tzw. generacja Y do wolności Internetu. To jedna strona medalu. Druga jest taka, że według badań to w Internecie Polacy spotykają najwięcej hejtu. Według raportu „Mowa nienawiści. Raport z badań sondażowych” Michała Bilewicza i zespołu aż 77% młodych zetknęło się z homofoniczną mową nienawiści w Internecie, a 66% z antyromską mową nienawiści oraz 59% z antysemicką. Zwolennicy wolności słowa podkreślają, że mowa nienawiści jest przejawem głębszych procesów (m.in. uprzedzeń i dyskryminacji), więc zamach na wolność słowa i tak nie będzie skutecznym narzędziem jej zwalczania. Jednak nawet w rozwiniętych systemach demokratycznych wolność słowa nie jest wolnością absolutną. Taką umowną granicą wolności jednej osoby są prawa i wolności innego człowieka. Granica zrozumiała w teorii, nie jest już taka oczywista w praktyce, kiedy trzeba rozróżnić pomiędzy wolnością słowa i wypowiedzi jednych a wolnością innych. Ze swej strony psychologowie społeczni przekonują, że częsty kontakt ludzi z mową nienawiści powoduje, że w coraz mniejszym stopniu są oni wyczuleni na jej szkodliwość i siłą rzeczy coraz bardziej dopuszczają jej funkcjonowanie, co z kolei wpływa na mniejszą akceptację wobec grup będących obiektami hejtu. Skoro więc mowa nienawiści jest naruszeniem praw człowieka, to istnieje oczekiwanie, że w demokratycznym państwie prawa wykształcone zostaną mechanizmy skutecznego zwalczania tej patologii. Jednakże obowiązujące w Polsce prawo, mechanizmy, procedury i praktyka stosowania tego prawa nie są adekwatne do skali zjawiska. Dlatego ważna jest mobilizacja społeczeństwa obywatelskiego jako całości: organizacji pozarządowych, grup nieformalnych i osób indywidualnych. W niniejszym module chcielibyśmy pokazać, jakie są możliwości przeciwdziałania mowie nienawiści on-line. A co Ty sądzisz na ten temat: jesteś za tym, by usuwać hejty, czy je ignorować? Jesteś za karaniem sprawców mowy nienawiści, czy raczej uważasz, że to jest sfera ich wolności wypowiedzi? Jaką odpowiedzialność w tym zakresie powinny mieć portale internetowe?

Cele modułu 7:

• refleksja nad granicą między wolnością słowa i wypowiedzi jednych a prawem do godności innych,
• zastanowienie się nad możliwymi podejściami do eliminowania mowy nienawiści w sieci,
• przekazanie informacji i inspiracji, jak można reagować na mowę nienawiści w konkretnych sytuacjach.

REKOMENDOWANE MATERIAŁY OBOWIĄZKOWE:

• Mowa nienawiści a wolność słowa w Internecie – w poszukiwaniu uniwersalnego rozwiązania. Uwagi na marginesie rozważań Jamesa Banksa, Hanna Dębska [w:] Człowiek zalogowany. Od mowy nienawiści do integracji w sieci, s. 8 – 18
• Moderacja forów jako instrument walki z mową nienawiści w sieci, Anna Maria Siwińska [w:] Mowa nienawiści w Internecie: jak z nią walczyć? Materiały z konferencji, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, s. 27 – 34
• Prawne instrumenty walki z mową nienawiści a obowiązki administratorów stron internetowych, Grzegorz Wanio [w:] Mowa nienawiści w Internecie: jak z nią walczyć? Materiały z konferencji, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, s. 35 – 44
• Rola dostawców usług internetowych w walce z mową nienawiści w Internecie, Adam Bodnar [w:] Mowa nienawiści w Internecie: jak z nią walczyć? Materiały z konferencji, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, s. 52 – 62
• Usuwanie nienawistnych treści z Facebook’a – instrukcja
• Wielkie sprzątanie FB. Stop mowie nienawiści, faszyzmowi i agresji, akcja na Facebook’u
• Projekt ,,Hejtstop’’ – Projekt Polska